Chùa Dương Đanh (Bà Đanh tự – Gia Lâm, Hà Nội)

Tên gọi và vị trí địa lý

Chùa Dương Đanh (Bà Đanh tự) thuộc thôn Dương Đanh, xã Dương Xá, huyện Gia Lâm, Hà Nội. Trước năm 1945, Dương Xá là đất ba xã: An Bình, Dương Xá và Thuận Quang, tổng Dương Quang, phủ Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh. 

• Năm 1961 nhập vào huyện Gia Lâm. 
• Năm 1965 đổi tên gọi là Dương Xá như hiện nay. 

Chùa Dương Đanh được xây dựng trên một khu đất cao, rộng và thoáng mát liền sau đình Dương Đanh ven khu vực cư trú của dân làng. Chùa nằm theo hướng Đông bao gồm nhiều nếp nhà tạo thành, ẩn mình dưới những tán cây cổ thụ bốn mùa xanh tươi tạo thành không gian riêng biệt nơi cửa thiền.

Lược sử

Chùa Dương Đanh là ngôi chùa có niên đại xây dựng khá sớm ở địa phương và cũng là ngôi chùa lớn ở khu vực trung tâm xã hiện nay. Trải qua thời gian dài tồn tại và phát triển, chùa Dương Đanh hiện nay còn lưu giữ được ba tấm bia đá. 

• Một tấm niên hiệu Bảo Thái thứ 6 (1725)
• Một tấm niên hiệu Tự Đức thứ 13 (1860)
• Một tấm bia mờ chữ, quả chuông đồng (chuông chùa Bà Đanh) có niên hiệu Duy Tân thứ 9 (1915) 

Nội dung tấm bia ca ngợi cảnh đẹp của chùa và ghi lại việc trùng tu, tôn tạo chùa Dương Đanh. Kiến trúc hiện nay là sản phẩm của lần trùng tu thời Nguyễn. 

Như vậy, những ghi chép trong những nguồn tư liệu thành văn và bản thân di tích đã cho ta thấy chùa Dương Đanh có niên đại ra đời sớm và luôn được nhân dân quan tâm, gìn giữ. Chùa Dương Đanh đã góp phần bảo vệ truyền thống văn hóa lâu đời của dân tộc, làm phong phú thêm cuộc sống tinh thần cho cộng đồng cư dân làng xã. 

Kiến trúc – Nghệ thuật

Chùa có kết cấu kiến trúc hình chữ đinh gồm tiền đường và thượng điện. Hai bên sân là vườn cây ăn quả tạo cho ngôi chùa một vẻ đẹp bình dị, trang nghiêm. Tiếp đến là hai nhà điện thờ mẫu và nhà thờ tổ được xây dựng sát bên nhau. 

Các công trình kiến trúc được xếp đặt hợp lý đã tạo nên một quần thể kiến trúc hoàn chỉnh. 

Tiền đường là một nếp nhà ba gian hai dĩ, kiểu tường hồi bít đốc tay ngai, mái lợp ngói mũi hài cổ, bờ nóc đắp kiểu bờ đinh. Chính giữa bờ nóc đắp một thiết diện hình chữ nhật ghi ba chữ “Bà Đanh tự”. Phía trước tiền đường xây hai trụ biểu kiểu lồng đèn, đỉnh trụ đắp hình hai con sấu quay mặt vào nhau, dưới là hình lồng đèn, phần lồng đèn đắp hình tứ linh (long, ly, quy, phượng). Mặt trước tiền đường mở hệ thống cửa bức bàn. Kết cấu các vì kèo được làm thống nhất theo kiểu “thượng chồng rường hạ kẻ chuyển” mái phân “thượng tứ hạ tứ”. Trang trí trên kiến trúc nhà tiền đường đơn giản, chủ yếu là bào trơn, kẻ soi, đóng bén. 

Hậu cung là một nếp nhà ba gian hai dĩ chạy dọc về phía sau tạo thành hình chữ đinh, hồi phía trước nối liền với gian giữa nhà tiền đường. Nhà xây theo kiểu tường hồi bít đốc, mái lợp ngói mũi hài. Các thức vì được làm theo kiểu “thượng chồng rường hạ kẻ chuyền”, mặt bằng bốn hàng chân cột. Các cột gỗ tròn đặt trên các chân tảng bằng đá xanh trên tròn dưới vuông. 

Toà nhà mẫu gian giữa xây bệ gạch cao dần từ ngoài vào làm nơi tọa lạc của Tam toà thánh mẫu. Nhà tổ được chia làm ba gian, hai gian hồi xây bệ gạch, gian giữa giáp tường hậu xây bệ thờ các vị sư tổ, tại tường hậu gian bên trái gắn hai tấm bia hậu có niên hiệu Hoàng triều Tự Đức năm thứ 33. 

Hệ thống tượng tròn

Đặc biệt là hệ thống tượng tròn của di tích, với đường nét tạo tác tỷ mỷ, công phu các pho tượng đều có giá trị thẩm mỹ cao, xứng đáng là một tác phẩm điêu khắc hoàn chỉnh. Được ra đời trong những giai đoạn khác nhau của nghệ thuật điêu khắc dân tộc nên các pho tượng của chùa còn mang vẻ đẹp riêng đặc trưng cho từng thời kỳ tạo tác. 

Ngoài giá trị vẻ đẹp của các pho tượng trên, chùa còn được tôn thêm bởi sự bài trí hợp lý trong không gian chung thống nhất.

Kết luận

Chùa Dương Đanh là một vốn cổ cần được bảo tồn và phát huy, nơi cầu nguyện ước mong một cuộc sống ấm no, hạnh phúc, mưa thuận gió hoà, nơi giáo dục các thế hệ truyền thống uống nước nhớ nguồn, khuyên răn con người trong cuộc sống thường nhật luôn làm điều thiện, lánh xa điều ác.

Trong một thời gian dài tồn tại và phát triển, di tích đã có đóng góp đáng kể vào việc bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa của dân tộc. Hiện nay, vai trò tích cực của di tích vẫn được bảo tồn, chùa là nơi giới thiệu, phát huy truyền thống lao động sáng tạo, lòng yêu quê hương đất nước cho các thế hệ hôm nay và mai sau.

Tham Khảo

Ủy ban nhân dân huyện Gia Lâm (2010), Di tích lịch sử văn hóa cách mạng kháng chiến huyện Gia Lâm, tài liệu lưu hành nội bộ.

Nguồn trích dẫn: https://chonthieng.com/