Chùa Giang Cao ( Tiêu Dao tự – Gia Lâm, Hà Nội)
Giới thiệu chung
Chùa Tiêu Giao nằm ở thôn 2 Giang Cao , xã Bát Tràng, huyện Gia Lâm, Hà Nội. Đây là một ngôi chùa cổ được trùng tu bằng gốm sứ đã tạo ra công trình gốm độc đáo, thể hiện tinh hoa văn hóa làng nghề hòa quyện cùng văn hóa tâm linh.
Lịch sử chùa
Theo các cụ cao niên trong làng qua nhiều đời truyền kế lại, chùa Tiêu Dao làng Giang Cao được xây dựng vào khoảng thời nhà Trần (1226 – 1400). Trong thời gian phong kiến hưng thịnh chùa Tiêu Dao đã từng là danh thắng một thời còn lưu lại trong bài minh khắc trên quả chuông đúc vào ngày lành tháng 3 năm Giáp Thân, niên hiệu Minh Mệnh thứ 5 (1824) có ghi rằng:
Tiêu Dao tự tiên chỉ thủy hậu vị
Giang Nam thiên thắng cảnh
Duy Bắc quốc viễn phương
Diện tằng phi kỳ anh
Tự tự mã thiên mục cơ danh lam(ý tả cảnh chùa Tiêu Dao rất đẹp)
hoặc còn lưu lại trên các bộ câu đối trong chùa:
Tiêu Dao tự nam thiên thắng cảnh
Đài bi giang Việt địa lưu truyền
hay
Đài bi sông sâu dư ngàn trượng
Tiêu Dao tự ba sáu nóc chùa
Trong thời kỳ tiền khởi nghĩa cách mạng trước năm 1945, chùa Tiêu Dao là một địa điểm nuôi giấu cách mạng, cất giữ tài liệu của Đảng, cố nhạc sĩ Văn Cao và một số cán bộ của Đảng được nhà sư và các chú tiểu tại chùa nuôi giấu và cùng tham gia hoạt động làm liên lạc, bảo vệ. Chính bài hát Tiến quân ca ( bài Quốc Ca) của cố nhạc sĩ Văn Cao sau khi in ấn tại cơ ở Phan Chu Trinh của báo Độc lập tại làng cổ Bát Tràng, đã được mang lên cất giấu tại chùa Tiêu Giao. Trước ngày tổng khởi nghĩa tháng 8 năm 1945, các cán bộ đã rút khỏi chùa Tiêu Dao vào nội thành Hà Nội hoạt động, nhà sư trụ trì và các chú tiểu cùng đi theo hoạt động sau cũng vào Đảng, có người làm đến chức Huyện ủy viên.
Cuối năm 1946 giặc Pháp xâm lược nước ta một lần nữa, ngôi chùa cũng bị giặc Pháp lấy làn địa điểm xây dựng lô cốt và hầm hào chống phá cách mạng.
Năm 1954, giặc pháp thua trận rút về nước, miền Bắc được giải phóng hòa bình lặp lại. Chùa Tiêu Giao lúc đó không có sư trụ trì đồng thời chùa bị xuống cấp nghiêm trọng . Một số ngôi còn lại của chùa được chính quyền xã tu sửa thành lớp học cho các cháu. Cũng trong thời gian này, một số cụ đã chuyển một số tượng còn lại về đặt tại phía sau hậu cung đình làng Giang Cao để thờ.
Năm 1960 chính quyền cho xây dựng trường phổ thông trên toàn bộ khuân viên của chùa.
Năm 1999 được sự hỗ trợ của ni sư Thích Đàm Lan, trụ trì chùa Bồ Đề, ban Tôn giáo Tp Hà Nội giúp đỡ khai quật nền móng của chùa, móng tháp để xác định lập hồ sơ di tích và đề nghị chính quyền xã bàn giao lại đất chùa cho dân.
Năm 2001 nhân dân xây dựng tòa Tam bảo và sửa sang lại một số phòng học cũ làm nhà Mẫu và dựng 3 gian hẹp tại Tam bảo làm nhà Tổ.
Năm 2008 tiểu ban QLdT – BKT tiếp tục đề nghị chính quyền bàn giao đất để mở rộng khuôn viên chùa và đã được chính quyền đồng ý bàn giao thêm với tổng diện tích 2 đợt 7,800m2.
Năm 2011, các hạng mục của chùa bị xuống cấp nghiêm trọng. Theo nguyện vọng của nhân dân và chính quyền cũng như các cấp giáo hội đồng ý, nhà chùa cùng tiểu ban QLdT – Ban vận động phát triển làng nghề đã phối hợp lên kế hoạch tổng thể với mục tiêu kết tinh hội tụ tinh hoa kiến trúc đình, chùa vùng đồng bằng Bắc bộ. Đặc biệt là sự đồng thuận đưa các sản phẩm gốm tinh hoa mang tính nghệ thuật của làng nghề vào không gian văn hóa thờ tự và trang trí nội ngoại thất của chùa. Đó là các bộ tượng thờ, mái đao, tranh cột hiên, mong muốn trở thành ngôi chùa đáo, là điểm nhấn của ngôi làng truyền thống.
Ngày 16/4/2011 chùa làm lễ khởi công động thổ trùng tu lại chùa theo mô hình quy hoạch tổng thể với hạng mục đầu tiên là nhà thờ Mẫu.
Ngày 20/7/2011 xây dựng nhà thập bát La Hán.
Ngày 06 tháng 05 năm 2012, chùa khởi công xây dựng nhà trai đường
Ngày 04 tháng 07 năm 2012 chùa khởi công xây dựng động sơn trang
Ngày 24 tháng 10 năm 3012 chùa khởi công xây dựng ngôi Tổ đường
Đầu năm 2013,thầy Thích Quảng Học được Đại Đức Thích Thanh Huân điều động cho đi học và sau đó nhận trụ trì chùa tại Hưng Yên. Đại đức Thích Thanh Huân đã đề nghị giáo hội Phật giáo Hà Nội bổ nhiệm theo đơn xin trụ trì của Đại đức Thích Bảo Đức và biên bản họp 2 giới các cụ xin Đại đức Thích Bảo Đức về trụ trì chùa Tiêu Giao thay cho Đại đức Thích Thanh Huân.
Ngày 11/8/2013, Đại đức Thích Bảo Đức đã được Thành hội Phật giáo Hà Nội quyết định bổ nhiệm trụ trì chùa Tiêu Dao làng Giang Cao, xã Bát Tràng, huyện Gia Lâm, Hà Nội.
Ngày 08/11/2014 khởi công xây dựng ngôi Đại Hùng Bảo Điện
Xen kẽ trong thời gian xây dựng các hạng mục chính là các công trình phụ trợ cũng được xây dựng. Năm 2018 các hạng mục và khuôn viên đã cơ bản được hoàn thành và được đưa vào sử dụng. Với tổng kinh phí lên tới 60 tỷ đồng bằng nguồn vốn xã hội hóa 100.
Ngày nay chùa có quy mô bề thế khang trang, là địa điểm du lịch tâm linh tín ngưỡng trong vùng và cả nước.
Các hoạt động tín ngưỡng tại chùa Tiêu giao
Từ năm 2013 – 2014, nhà chùa nuôi 8 cháu mồ côi, hoàn cảnh khó khăn, được thầy trụ trì cho ăn học. Đầu năm 2020, có 7 cháu đã trưởng thành đi bộ đội và 1 cháu đang học cấp 2.
Hiện tại, Đại đức Thích Bảo Đức có thêm 7 đệ tử được Đại đức cho đi học và hiện đã có thêm 1 Đại đức, 5 sư Ông và 1 sư Bác.
Chùa cũng thường tổ chức các lễ hội trong năm như đại lễ vu lan báo hiếu, lễ giỗ tổ và các khóa lễ và các buổi tu học cho học sinh sinh viên.
Kiến trúc
Trải qua những biến cố lịch sử chùa Tiêu Dao chỉ còn lại phần móng. Từ năm 2001, nhân dân địa phương đã góp công góp sức trùng tu lại chùa trên nền đất cũ. Phần tam bảo hiện nay của chùa được xây dựng gồm bảy gian, dài 19m, rộng 8,2m, nền móng cao 2m, tường xây gạch, cột khung gỗ bền chắc, đục chạm khá công phu, hoa văn đẹp. Chùa khởi công ngày rằm tháng 3 năm Tân Tỵ, cất nóc ngày 9 tháng 5 năm Tân Tỵ (2001). Trên thượng lương chùa có viết dòng chữ Hán “Tuế tại Tân Tỵ niên trọng hạ ngũ nguyệt sơ cửu nhật hoàng đạo thời kiên trụ thượng lương đại cát”. (Tạm dịch: Năm Tân Tỵ giữa mùa hạ tháng năm, ngày mồng chín, giờ hoàng đạo dựng cột, cất nóc).
Câu đầu bên phải ghi: “Kiên trụ hỷ phòng hoàng đạo nhật”, tạm dịch là: dựng cột vui gặp ngày hoàng đạo.
Câu đầu bên trái ghi: “Thượng lương chính chiếu tử vi kinh”, tạm dịch là: Nóc cất lên được sao Bắc đẩu chiếu thẳng tới.
Tượng phật trong chùa được bài trí như sau:
Lớp thứ nhất là ba vị Tam Thế Phật. Lớp thứ hai là tượng Đức A Di Đà ở giữa, Đức Quan âm bên phải, Đức Thế Chí bên trái. Lớp thứ ba là Tượng Ngọc Hoàng, hai bên là Nam Tào, Bắc Đẩu. Lớp thứ tư là Quan Âm Chuẩn đề. Lớp thứ năm là Tòa Cửu Long. Lớp thứ sáu Đức Phật dược sư.
Tại chùa có năm bức hoành phi và chín câu đối, trong đó có câu ca ngợi cảnh đẹp của chùa rất hay như: “Tiêu Dao tự nam thiên thắng địa/Đài bi giang việt địa lưu truyền”.
Theo lịch sử cách mạng của Đảng bộ và nhân dân xã Bát Tràng, chùa Tiêu Dao trước đây là một cứ điểm của nghĩa quân Cần Vương do thủ lĩnh Tán Thuật của phong trào Bãi sậy lãnh đạo chống thực dân Pháp. Thời kỳ 1944, chùa Tiêu Dao là một địa điểm hoạt động của cách mạng, nơi du kích địa phương tập kết vũ khí, đạn dược và nơi họp bàn kế hoạch tổ chức các trận đánh địch trong khu vực Bát Tràng và các xã lân cận, đây còn là nơi tiếp nhận nhiều tài liệu trong đó có các số báo Độc Lập đăng bài “Tiến Quân Ca” của nhạc sĩ Văn Cao in tại nhà in Phan Chu Trinh (Nhà cụ Vương Văn Táo – xóm 2, làng Bát Tràng). Đầu năm 1945 nhà in Phan Chu Trinh được chuyển đến chùa, tiếp tục in báo Độc Lập. Khi cách mạng tháng Tám thành công thì chuyển đi nơi khác. Sau hòa bình lập lại, chùa Tiêu Dao được sử dụng làm trường học cho con em trong địa phương. Ngày nay, chùa được tu tạo khang trang trở thành trung tâm sinh hoạt tín ngưỡng của nhân dân địa phương.
Tài liệu tham khảo
- Tài liệu tại chùa Tiêu Giao
Nguồn trích dẫn: https://chonthieng.com/
