Chùa Phù Dực (Sùng Khánh tự – Gia Lâm, Hà Nội)

Tên gọi và vị trí địa lý

Chùa Phù Dực có tên tự là Sùng Khánh, thuộc xóm Me, thôn Phù Dực, xã Phù Đổng, huyện Gia Lâm, thành phố Hà Nội, tên cũ xưa kia của làng là Phù Minh, đến triều vua Thiệu Trị thứ 3 (1843) mới đổi tên làng là Phù Dực, chùa thờ phật Thích Ca Mâu Ni – phái Đại Thừa.

Chùa thuộc vùng ngoại thành Hà Nội, cách trung tâm thành phố khoảng 20km, di chuyển qua cầu Chương Dương, qua cầu Chui rồi rẽ sang đường Phù Đổng, hoặc có thể di chuyển từ đường QL17, đi qua QL1 rẽ phải là đến làng Phù Đổng. 

Lịch sử

Theo dân làng kể lại, chùa đã có từ lâu đời, nền sân còn thấp, chùa với diện tích nhỏ, các toà thờ đơn sơ, sau nhiều lần trùng tu, các vị trí của các toà trong chùa cũng thay đổi. 

Kiến trúc

Chùa Phù Dực có từ lâu cùng với đình làng nhưng quy mô ban đầu của chùa còn nhỏ bé, chùa quay hướng Đông bắc gồm tiền đường, hậu cung, nhà vong.  Sau nhiều lần trùng tu hiện tại chùa đã được tu sửa và di chuyển lại một số vị trí của các toà, hiện tại các kiến trúc bao gồm: Tam bảo, nhà thờ Tổ, nhà Mẫu, Tam quan, nhà khách, nhà thờ Từ Ân, nhà hoá sớ, nhà tăng, nhà kho, tượng Bồ tát, nền sân chùa đặc biệt được lát gạch đá hoa.

Tam quan 

Công trình có giá trị của ngôi chùa Phù Dực là cổng gác chuông (kiến trúc dưới là cổng và tầng trên là gác chuông). Cổng tam quan chùa Phù Dực là cổng chính của chùa nhưng không dùng để đi lại mà sẽ đi bằng hai cổng phụ khác, nên cửa luôn luôn đóng kín. Tam quan hiện tại đã cũ, các lớp sơn đã bong bóc và đang có dấu hiệu hư hỏng. 

 Tam quan là gồm 1 cửa chính ở giữa và 2 cổng phụ hai bên, cửa chính ở giữa được xây 3 tầng, cổng hình vòm cung, có 4 trụ, phía trong cổng tam quan có đặt 3 tấm bia đá. Trên cuốn vòm, mi cửa đắp hoa văn hình triện và lá hóa long. Phía trên đắp cuốn thư, trong cuốn thư đắp chữ Hán, đối diện với mặt trong đắp chữ “Sùng Khánh tự”. 

Tầng hai của cổng là tầng treo chuông có cấu trúc hai tầng mái, hệ thống mái đắp giả kiểu ngói ống bằng xi măng, các góc hình đao cong. Trên các đao đắp hình rồng và hình lá hóa long, nóc hai cửa phụ là bậc lên xuống của tầng gác chuông. 

Vòm treo chuông cao 2m, hai đốc trổ hai cửa đi, hai mặt bên trổ cửa sổ tròn, to. Chuông treo ở độ cao gần 4m, bốn bể thoáng nên độ âm của chuông truyển xa khắp làng (nghệ thuật đầu thế kỷ XX).

Hai cửa bên phụ xây tường bịt, đắp ô hoa vòng tròn giả là cửa sổ, khung trên cửa đắp phong cảnh thiên nhiên, trên là hoa văn chữ triện và chữ thọ tròn hoà nhập với trang trí chung toàn cổng. 

Hai bên cửa phụ là hai cột trụ vuông, chân cột hình đế, lòng cột trích câu đối (nay đã hỏng), phần trên cột đắp ô vuông kiểu lồng đèn. Trong khung ô vuông lồng đèn đắp hình tứ linh cả bốn mặt cột, trên khung lồng đèn đắp hình mái, bốn góc đao cong trang trí hình rồng. Trên hình mái là ô vuông nhỏ hơn, thân cột đắp tứ linh bốn mặt, đỉnh cột đắp hình hoa sen ở dạng còn là nụ sen. 

Mặt trong của tam quan có đường cầu thang dẫn lên tầng 2 là tầng gác chuông, xung quanh toàn bộ cổng tam quan được gắn đèn tạo hiệu ứng linh thiêng cho cổng tam quan. 

Ngoài cổng chính tam quan, thì chùa còn có 2 cổng phụ khác là lối đi ra vào chùa, được quay ra các hướng khác nhau. Hai cổng phụ này với kiến trúc đơn giản từ hai cột trụ biểu và hai cánh cổng sắt tạo thành. 

Tam bảo

Qua cổng tam quan là khoảng sân rộng, lát gạch, đối diện với cổng tam quan là dãy nhà Tam bảo, cấu trúc hình chữ Đinh, tòa gồm 5 gian 2 chái, nền nhà cao hơn nền sân khoảng 15cm, hiên nhà được chống bởi 6 cột, mỗi cột được khắc chữ Hán dọc thân cột, 5 gian giữa được che bởi các tấm mành tre. 

Gian giữa ở hiên có đặt một lư hương lớn cao khoảng 1m và hai cây đèn ở hai bên cao 1,5m, bên trong toà có kết cấu chồng rường giá chiêng, các vì nách được chạm khắc rồng nổi, các cột cái đều được treo bức câu đối sơn thếp vàng, các gian được làm cửa võng sơn thếp vàng, trang trí lộng lẫy các hoạ tiết hoa văn. 

Trong Tam bảo gồm các tượng: ban Bát bộ Kim Cương, ban Đức Thánh Hiền, tượng Trừng Ác – Khuyến Thiện, tượng Đức Ông, Quan âm bồ tát… Gian Hậu Cung là gian thờ chính trong Tam bảo, các bức tượng được đặt ở vị trí từ thấp đến cao, chạy dài vào Hậu cung. 

Nhà thờ Tổ 

Toà thờ Tổ được nối liền với gian cuối Hậu cung, có diện tích thấp và hẹp hơn gian Hậu cung của tòa tam bảo, gian hậu cung và nhà thờ Tổ ngăn cách nhau bằng một bức tường, quay lưng vào nhau. Đây là toà có tuổi đời lâu do vậy bên trong toà các kiến trúc đã cũ, các khung gỗ đang có dấu hiệu bị mai một.

Ở toà thờ Tổ, phía trước và hai bên được làm thành hiên nhà, ba mặt hiên được xây rất nhiều cột tròn dựng xung quanh toà thờ Tổ, khoảng cách giữa các cột được tạo mái vòm, trang trí hoạ tiết tỉ mỉ, hoa văn trang trí là hình bông hoa đắp ở giữa cửa vòm, đá cuội nhỏ gắn vào tường tạo thành từng ô thảm đá,  nhìn tổng quan kết cấu được xây theo kiến trúc của Pháp. 

Bên trong nhà tổ chỉ có 1 gian duy nhất, nhưng được làm thành 3 cửa ra vào, các bức tượng được đặt trên bệ cao gồm tượng Bồ Đề Đạt ma và các tượng vị tổ sư, bên cạnh có kệ nhỏ đặt di ảnh của vị sư trụ trì cũ của chùa đã viên tịch. 

Trên đốc nhà xây cao đắp biển để năm xây dựng và ba chữ đại tự, kiểu chữ triện.

Nhà Mẫu 

Toà thờ Mẫu chùa Phù Dực là kiến trúc mới được xây dựng lại vào năm 2023, với kết cấu tường gạch, hệ mái khung thép, với dãy nhà 8 gian, hiên nhà rộng, các cột hiên xây hình vuông to chắc chắn, nền nhà lát gạch đỏ, thân nhà để nguyên trạng gạch không trát vữa, lợp mái ngói đỏ. 

Bên trong lòng toà mẫu rộng gần 5m, gian bên phía đầu đốc để bộ bàn ghế tiếp khách, các gian còn lại là các ban thờ đặt tượng các vị tổ sư và ban thờ Sơn trang và 12 thánh cô. 

Nhà thờ Tứ Ân 

Nằm ở sân trước nhà Tam bảo, bên phải cổng Tam quan, nhà thờ Tứ Ân là một gian nhỏ được lợp mái tôn 4 mái, phía trước cửa ra vào có rèm mành che, trên cửa ra vào có treo bảng chữ “ nhà thờ Tứ Ân”.

Nền nhà lát gạch đỏ, bên trong có bệ cao, đặt tượng thờ cha mẹ của sư trụ trì của chùa. 

Án thờ Bồ tát, Thích Ca

Nằm ở vị trí trong sân phía trước tòa Tam bảo, cạnh nhà thờ Tứ Ân, có đặt một án thờ gồm 3 cấp bậc cao dần, chiều cao khoảng 2m, toàn bộ án thờ được ốp gạch đá hoa đỏ. Xung quanh bày biện các đồ thờ cúng và các chậu cây cảnh. 

Cấp bậc thờ đầu tiên đặt bát hương và các đồ thờ cúng, cấp bậc thứ 2 có đặt tượng Phật Thích ca ngồi khoanh chân trên đài sen, bên cạnh là đặt hai bình gốm lớn, cấp bậc cao nhất đặt tượng Bồ tát đứng trên đài sen, một tay niệm phật, một tay cầm bình cam lộ. 

Di vật

Các di vật được lưu giữ tại chùa Phù Dực có nhiều loại bao gồm y môn, phướn, mâm bồng, chuông nhỏ, bình hương, đài để rượu, chóe, lọ hoa, lọ lộc bình và 18 bức tượng phật.

Di vật có giá trị nhất và cổ nhất là chiếc chuông đồng có niên đại thế kỷ XVIII, chuông có kích thước 60cm và cao 120cm cả quai, hiện đang được treo trên gác chuông tại cổng tam quan. 

3 tấm bia đá hiện đang được lưu trữ tại dưới lòng cổng Tam quan

Tài liệu tham khảo 

1. Di tích lịch sử văn hóa cách mạng kháng chiến huyện gia lâm 2010. 

Nguồn trích dẫn: https://chonthieng.com/