Thân thế
Hòa thượng thế danh Hữu Nhiêm, pháp danh Suddhamma Paĩĩă (Tuệ Thiện Pháp), sinh năm 1917 tại thôn Trâu Trắng, xã Tân Lộc, huyện Thới Bình, tỉnh Minh Hải, trong một gia đình tu học thuộc cộng đồng Phật giáo Khmer Nam bộ. Ngài từ nhỏ đã quen với các tập tục lễ nghi và cách sống theo đạo, thường xuyên đến các chùa trong vùng để lễ bái, đọc kinh và học tiếng Khmer với các vị sư.
Dù gia đình đều thuộc thành phần là nông dân, nhưng Ngài đã trải qua những thời kỳ khó khăn với cha mẹ khi lao động mệt nhọc trên ruộng.
Cơ duyên tu hành
Tuy nhiên, thiện căn và lòng tin vào chân lý đã giúp Ngài nhanh chóng nhận ra ý nghĩa cuộc sống về quy luật Sinh – Già – Bệnh – Chết và quyết tâm tìm kiếm giác ngộ giải thoát càng thêm được củng cố vững chắc.
Vượt qua những cám dỗ của đời sống, vào năm 1935, tại chùa Trâu Trắng, Ngài quyết định xuất gia, mở đầu cho một hành trình mới đầy ý nghĩa. Sau khi thọ Cụ Túc giới vào năm 1938, ít lâu sau, Ngài nhận trách nhiệm làm trụ trì chùa Trâu Trắng, nơi Ngài hướng dẫn Phật tử về cả chữ Quốc ngữ và Khmer.
Trong thời gian làm trụ trì, Hòa thượng Hữu Nhiêm không chỉ chú trọng vào việc truyền đạt kiến thức Phật pháp mà còn mở rộng sự hiểu biết về tạng kinh Pàli. Riêng bản thân Ngài, ngoài việc tiếp tục trau giồi phẩm hạnh, bồi nạp năng lực phước duyên, Ngài bắt đầu làm quen với tạng kinh Pàli và tìm mời các vị thầy giỏi về tạng ngữ ấy về dạy.
Thời kỳ kháng chiến chống thực dân và những đóng góp cho Phật giáo
Năm 1945, trong bối cảnh đất nước đang chống lại thực dân xâm lược, Ngài bắt đầu tiếp xúc với Mặt Trận Việt Minh, hoạt động tiếp tế và che giấu cán bộ chiến sĩ trong khu vực.
Năm 1947, Hòa thượng Hữu Nhiêm đã được bầu làm Ủy viên Mặt trận tỉnh Rạch Giá, chịu trách nhiệm về Tăng sĩ Phật giáo Khmer, Theravāda Nam bộ. Từ đây, Ngài dành thời gian chủ yếu cho công tác Phật sự và hoạt động kháng Pháp, cân nhắc chu đáo cả hai phía. Hòa thượng Hữu Nhiêm không ngần ngại di chuyển đến các khu vực có Tăng sĩ Khmer để tận tâm vận động và khuyến khích họ tham gia tu học. Đồng thời, Ngài cũng nỗ lực thu hút sự ủng hộ mạnh mẽ từ cộng đồng người Việt gốc Khmer, những người có niềm tin chân thành vào Phật giáo, để họ tham gia tích cực vào cuộc kháng chiến chống xâm lược.
Vào năm 1964, khi Mặt Trận Giải Phóng Miền Nam được thành lập, Hòa thượng Hữu Nhiêm được chọn giữ chức Phó Chủ Tịch, đó là một vị trí quan trọng trong hệ thống tổ chức.
Do vùng đất thiên nhiên có sông rạch chằng chịt, Ngài di chuyển một cách tinh tế và không để lại dấu vết rõ ràng. Cả Mật thám Pháp lẫn Mỹ đã cố gắng dội bom thẳng xuống chùa Trâu Trắng, nơi Ngài trụ trì và tu học. Mặt Trận Việt Minh của Ngài đã bị tấn công mạnh mẽ, dẫn đến sự tan hoang hoàn toàn của chùa, thậm chí cả nền đất cũng không còn. Để tránh sự theo dõi, Ngài phải liên tục di chuyển từ chùa này sang chùa khác, đôi khi còn phải lánh mặt sang Campuchia. Hòa thượng Hữu Nhiêm được xem là một trong số ít các Hòa thượng gốc Khmer vừa tích cực tham gia Cách mạng vừa dành trọn thời gian cho tu học.
Thời kỳ viên tịch
Ngày 7 tháng 10 năm 1966, trong một chuyến lưu trú, Hòa thượng ghé thăm chùa Nhà Máy (thuộc xã Trần Hợi, huyện Trần Văn Thời, tỉnh Minh Hải ngày nay). Máy bay Mỹ, sau các đợt càn quét khu vực, không bỏ sót ngôi chùa này và đã không ngừng dội bom, đẩy chùa Nhà Máy vào hoàn cảnh hoàn toàn tan hoang, không còn một sinh linh sống sót, trong đó có Hòa thượng Hữu Nhiêm.
Trước đó, Hòa thượng Tăng Nê (1965) đã trải qua cái chết tương tự, để lại nỗi tiếc thương sâu sắc trong lòng đồng bào Phật tử người Việt gốc Khmer, là niềm tiếc thương về một công dân tận tụy nhận lấy trách nhiệm cứu nước và một tu sĩ chân thành thực hành hạnh nguyện giải thoát lợi tha.
Tham khảo
-
Tiểu sử danh tăng Việt Nam thế kỷ XX, tập 1, TT. Thích Đồng Bổn, thành hội Phật giáo TP. HCM. 1995
